COVİD-19 GÜNLERİNDE AKIL VE RUH RUH SAĞLIĞINI KORUMAK VE GELİŞTİRMEK

1. Ruh sağlığı yerinde olmadan sağlık, sağlık değildir. 
2. Ruh sağlığın fiziksel sağlığından daha az önemli değildir. 
3. Kendini ve yakınlarını COVİD-19 ‘dan korumak için yaptığın şeylere ancak ruh sağlığın yerinde olursa devam edebilirsin. 
4. Yaşadığımız tehlike için bir ‘deadline’ yok. Zaman zaman umutsuzluk ve çaresizliğe kapılıyorsan bu tamamen normal çünkü ne zaman biteceğini bilmiyoruz. Ancak biteceği kesin ve bu umutsuzluğu her gün sırtında taşımak sana bir şey kazandırmayacak, sonucu da değiştirmeyecek. O zaman neden zamanı bu duygularla uğraşarak geçiresin. 
5. Karantina önceki dönemdeki alışkanlıklarından bazılarını sürdürmeye devam et. Hayatında değişmeyen şeyleri fark et ve bazı rutinlerini sürdürmeye devam et. Pek çok şey değişirken değişmeyen şeylere odaklanmak ve bu alışkanlıkları sürdürmek kendini daha güvende hissetmene yardımcı olacaktır. 
6. Bilgi güçtür ancak doğru ve işe yarar olduğunda. Bu nedenle gün içerisinde seçtiğin belli bir zaman dilimini kendini korumana yardımcı olabilecek doğru bilgilerini edinmek için ayır. Her okuduğun bilginin doğruluğuna hemen inanma. Bu zaman dilimi uykudan hemen önce ya da uyanır uyanmaz olmasın. 
7. Normal dışı bir durumda verilebilecek anormal bir tepki yoktur. Her türlü tepki normaldir. Yani hiç kaygılanmıyorsan ya da çok fazla kaygılanıyorsan her ikisi de tamamen normal. Hissettiklerin için kimseden izin almak zorunda değilsin, ‘olması gereken’ duygu ve ‘olması gereken şiddet’ diye bir şey yok. Önemli olan kendini korumak için uygun önlemleri alıp almadığın. Eğer hissettiklerin buna engel olmuyorsa değiştirmen gereken bir şey yok. 
8. Elinden gelen bir şey varsa diğerlerine yardım et. Yardım etmek yardım alan kadar yardım edene de yardımcı olur. Eğer risk grubunda değilsen tanıdığın yaşlı, kronik hastalığı olan kimselere evden çıkmadan ihtiyaçlarını temin etme konusunda yardım teklif et. 
9. Mevcut bir ruhsal hastalığın varsa tedavine ara verme. Eğer dışarı çıkman riskli ise terapistine online hizmet verip vermediğini sor. Hastalığının belirtilerine karşı duyarlı ol ve bir sonraki randevu tarihinden önce belirtilerde artış hissedersen terapistine daha erken ulaşmaya çalış. 
10. Çok fazla boş zamanın olduğu için daha iyi ve daha çok çalışıyor olman gerektiğini düşünme. İçinde bulunduğumuz durumun ve kısıtlılıkların ruh sağlığın üzerindeki etkisini görmezden gelme. Çok zamanın olabilir ve bu zamanda çalışamıyorsan bu tamamen anlaşılır. 
11. Belirsizlik, evde yalnız kalmak, sosyal izolasyon, yakınlar hakkında endişelenme ya da çalışmaya devam edenler için hastalanma endişesi, ekonomik etkiler konusunda kaygılanma…Tüm bu duygular ve düşünceler içindeyken hissettiğin olumsuz duyguları uzaklaştırmak için kötü alışkanlıklarına izin verme eğiliminde olabilirsin. Örneğin sigara, aşırı alkol tüketimi, kontrolsüzce alışveriş yapmak, tıkınırcasına yemek yemek gibi. Seni kötü hissettiren duygular (kaygı, pişmanlık, suçluluk, korku) varlıklarıyla değil onları uzaklaştırmak için bulunduğun eylemlerle (sigara, alkol, aşırı yemek/alışveriş vs.) sana zarar verebilir. Üstelik bu alışkanlıklar yaşadığın kaygıyı sadece o an için yatıştırabilir ancak sonuçları (akciğer kapasitesinin düşmesi, aşırı kilo ve özgüven üzerindeki etkisi, aşırı para harcama ile ekonomik kaygıların artışı, alkol tüketimi ile bağımlılık riskinde artma,  tehlikeyi küçük görerek gerekli önlemleri almama, işini sürdürmekte zorluk, ekonomik yükler gibi) yaşadığın olumsuz duyguların katlanarak artmasına neden olabilir. 
12. Keyif verici etkinlikler bulun. Film, dizi izlemek de bu etkinler arasındadır ancak uzun süre hareketsizlik, ve atalete neden olabileceği için ekran başında geçireceğin zamanı kısıtla. Gün içerisinde yapmaya mecbur olduğun (çamaşır, bulaşık, temizlik vs) gibi etkinlikte kendini ödüllendirmek için kahve eşliğinde sevdiğin bir kitabı okumak, sevdiğin ya da yeni bir tarif denemek, yakınlarınla telefonda/internette konuşmak, imkan arsa dışarı çıkıp hava almak ya da egzersiz yapmak en sevdiğin şarkılar dinlemek gibi ödüllendirici bir etkinlik koy. 
13. Kendine özen göster. Sağlıklı uyu. Sağlıklı beslen. Sigarayı bırak. Aşırı alkol tüketimi, madde kullanımı, aşırı ve düzensiz beslenme, aşırı alışveriş alışkanlıkların varsa bunlarla mücadele et. 
14. Ruhsal sağlığın hiçbir şekilde fiziksel sağlığından daha az önemli değildir. Ruh sağlığına gereken özeni göster. Kendi üstüne gelme. Sürekli kendini eleştirme. Mükemmelliyetçi olduğunu düşünüyorsan bununla başetmenin yollarını ara. Kendine ne sıklıkta ‘meli/malıyım, meli/malıydım’ ile biten cümleler kurduğuna dikkat et. 
15. Rutinler sıkıcı olabilir ama kendini güvende hissetmene yardımcı olur. Planlanmamış sonsuz ucu bucağı bilinmeyen bir zamanda yaşamak geviş getirir tarzda yani ruminatif adını verdiğimiz düşüncelerin yerleşmesi için en uygun alandır. Ruminasyon dediğimiz düşünceler